Migratie en trafiek van personen en goederen

Het coronavirus dat sinds maart 2020 opmars maakte in ons land en in de rest van Europa had een impact op de criminaliteit. Een aantal criminaliteitsfenomenen kenden een significante daling in de loop van het jaar.
Voor wat mensenhandel en -smokkel betreft, ligt dat helaas anders. De routes lijken zich te verschuiven en er tekent zich een stijging van het gebruikte geweld door de smokkelaars af.
Ook de drugstrafiek floreerde verder in 2020.

Het hoofd bieden aan de grote uitdaging voor de veiligheid van onze medeburgers

Het jaar 2020 was in vele opzichten een bijzonder jaar, sinds het begin van de lente gekenmerkt door een gezondheidscrisis die onze levensstijl letterlijk doorheen heeft geschud.

Hoewel ze vaak minder zichtbaar en blootgesteld zijn dan de 'eerstelijnscollega's' van de Lokale Politie of de Algemene directie bestuurlijke politie, hebben de leden van de Federale Gerechtelijke Politie het nodige gedaan om de continuïteit van de dienst te verzekeren, en nog veel meer dan dat. De cijfers in dit verslag geven slechts een gedeeltelijk beeld van de activiteiten en de indrukwekkende resultaten die dankzij de inzet van alle leden van de Federale Gerechtelijke Politie werden bereikt.

Een samenleving die verstoord is in haar dagelijks functioneren, leidt noodzakelijkerwijs tot aanpassingen in de modi operandi van de georganiseerde misdaad. Daarom hebben wij zeer snel een monitoring op maat opgezet om die aanpassingen beter te kunnen opmerken en detecteren, en indien mogelijk erop in te spelen en te voorkomen.

In het 'milieu' zijn regelmatig spanningen ontstaan. Talrijke onderzoeken naar intimidatie, afrekeningen en zelfs ontvoeringen zijn hiervan het concrete bewijs.

Bovendien moet worden vastgesteld dat de internationale cocaïnehandel, ondanks het feit dat de maatschappij enigszins tot stilstand was gekomen, nog nooit zo gefloreerd heeft, dat de mensenhandelaars hun smerige activiteiten hebben voortgezet en dat oplichting van allerlei aard op het internet welig tiert. Die drie domeinen zijn helaas slechts enkele voorbeelden van het feit dat de georganiseerde misdaad flexibel is en zich voortdurend aanpast.

Om in ons land de drijvende kracht in deze strijd te kunnen blijven, moet ook de Federale Gerechtelijke Politie blijk geven van aanpassingsvermogen. Naast het beheer van de operaties hebben we van het jaar 2020 ook gebruikgemaakt om het project DGJ3.0 te verfijnen. Het is meer dan gewoon een visie, het is een samenhangend geheel van acties op korte en middellange termijn die erop gericht zijn onze activiteiten verder te ontwikkelen en te professionaliseren, om van de Belgische Federale Gerechtelijke Politie (opnieuw) een gespecialiseerde gerechtelijke politiedienst te maken die een referentie is in Europa, en om het hoofd te blijven bieden aan de grote uitdaging voor de veiligheid van onze medeburgers die de georganiseerde misdaad en het terrorisme vormen."

Hoofdcommissaris Eric Snoeck
Directeur-generaal van de Federale Gerechtelijke Politie

Onderschepping van vreemdelingen in onregelmatig verblijf

Geregeld onderscheppen de politiediensten personen in onregelmatig verblijf. Het gaat om mensen van wie bij een controle het vermoeden bestaat dat zij niet voldoen aan de voorwaarden om legaal op het Belgisch grondgebied te verblijven of zich hier te verplaatsen.

De Dienst Vreemdelingenzaken bepaalt op basis van verschillende criteria of een vreemdeling in onregelmatig verblijf al dan niet een ‘transmigrant’ is.

Sinds 2016 volgt een specifieke dienst binnen de Directie van de operaties inzake bestuurlijke politie (DAO/Migratie) dit fenomeen op.

De beperkende maatregelen in het beheer van de COVID-19-situatie hebben zeker voor een afname van het aantal onderscheppingen gezorgd. Tijdens de eerste lockdown in maart en april heeft het aantal onderscheppingen een duik genomen, niet alleen in België maar in heel Europa. Het verkeer binnen de Europese Unie (en op wereldschaal) werd beperkt, waardoor migranten ook vast kwamen te zitten in de landen waar ze zich op dat moment bevonden.

Illegale migratie – bijdrage van de Luchtvaartpolitie (LPA)

Aanhoudingen in het kader van mensensmokkel

	2018	2019	2020
Aanhoudingen in het kader van mensensmokkel	23	34	11

Verwijderingen

Door de coronapandemie konden verwijderingen gezien het beperkte vluchtaanbod en de geldende reisbeperkingen niet altijd plaatsvinden.

	2018	2019	2020
Terugdrijvingen*	2 399	2 377	848
Repatriëringen**	3 509	3 119	1 615

* Terugdrijving: wanneer iemand zich aan de grens aanbiedt, maar niet in orde is met zijn documenten, mag deze persoon de grens niet oversteken en moet hij/zij worden ‘teruggedreven’ naar het land waar hij/zij vandaan komt.

** Repatriëring: wanneer iemand illegaal op het grondgebied wordt aangetroffen, moet deze persoon naar zijn/haar land van herkomst of naar het laatste land waar hij/zij is doorgekomen, worden ‘gerepatrieerd’.

Illegale immigratie – bijdrage van de Spoorwegpolitie (SPC) in Brussel-Zuid (Eurostar)

Onderschepte personen in illegaal verblijf

	2018	2019	2020
Onderschepte personen in illegaal verblijf	186	130	102

Onderschepte personen in illegaal verblijf

	2018	2019	2020
Door SPN onderschepte personen in illegaal verblijf (totaal reguliere werking en gerichte acties)	4 256	2 951	2 612
door middel van de CO2-detector	901	573	3*
dankzij de honden die worden ingezet bij immigratiecontroles	1 457	1 497	908**
Gerechtelijke aanhoudingen (bevestigd door magistraat) in het kader van illegale migratie (mensensmokkel en transmigratie)	3	15	3
Gerichte acties	216	215	327

* De daling van de CO2 detectie komt doordat een private beveiligingsfirma deze taak heeft overgenomen.

** De daling van de detectie door middel van de honden komt doordat deze taak nu verdeeld wordt tussen de Hondensteun van de Federale Politie en private beveiligingsfirma’s.

Beheer van de grenzen

Door de beperkende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus in te dijken, die nota bene het aantal grensoverschrijdende verplaatsingen in 2020 zeer sterk hebben doen dalen, is er een algemene daling van de cijfers voor het afgelopen jaar. Daar staat tegenover dat de politiediensten er specifieke opdrachten bijkregen net om die beperkende coronamaatregelen te handhaven (meer hierover in het deel ‘De Geïntegreerde Politie ten aanzien van de gezondheidscrisis’). Voor de politiediensten die actief zijn aan de grenzen (in het bijzonder de Federale Wegpolitie, Luchtvaartpolitie, Spoorwegpolitie en Scheepvaartpolitie) hield dit onder meer in: de controle op het verbod op niet-essentiële reizen, de controle op het gebruik van het verplichte Passenger Locator Form (PLF) voor wie naar België reist enzovoort.

Grenscontroles door de Luchtvaartpolitie (LPA) op de luchthavens

Passagiers van buiten de Schengenzone worden aan een grenscontrole onderworpen. Wanneer er aan de grenscontrolepost of ‘box’ een probleem opduikt (de binnenkomstvoorwaarden zijn niet vervuld, een seining, verder nazicht van een document is nodig …), dan wordt deze passagier doorgestuurd naar de tweede lijn voor verdere controle. Op die manier wordt de passagiersstroom aan de controlepost niet onderbroken of opgehouden.

Wanneer een passagier niet aan de binnenkomstvoorwaarden voldoet, dan moet er contact opgenomen worden met de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) die een beslissing neemt. Dit kan gaan van het afleveren van een visum, een bijzonder doorlaatbewijs … tot een weigering. In dit laatste geval moet de passagier terugkeren naar de luchthaven van herkomst.

Grenscontroles	2018	2019	2020
In tweede lijn gecontroleerde passagiers	39 185	41 939	16 820
Verslagen aan de Dienst Vreemdelingenzaken	7 054	7 560	3 795
Weigeringen	2 940	3 026	1 132

Er wordt een dossier opgesteld bij elke vaststelling van een vals, vervalst, geseind document, imposter of frauduleus gebruikt document. Per dossier kunnen er meerdere documenten in beslag genomen worden (bijvoorbeeld vals paspoort, vals rijbewijs, valse identiteitskaart …).

Valse en vervalste identiteitsdocumenten	2018	2019	2020
Dossiers	3 648	3 645	1 280
In beslag genomen documenten	1 637	2 002	1 422
Imposters*	249	465	191
Valse documenten**	620	863	561
Vervalste documenten***	768	667	276

* Een imposter gebruikt een authentiek en geldig document voor frauduleuze doeleinden (doorgaans op basis van zijn uiterlijk).
** Een vals document is volledig nagemaakt.
*** Een vervalst document is een origineel document waarin wijzigingen zijn aangebracht. Bijvoorbeeld een foto op een identiteitsdocument, een datum op een visum, een nieuwe identiteitspagina in een bestaand paspoort.

EU-burgers die van/naar een niet-Schengenland reizen, kunnen op Brussels Airport hun identiteit digitaal laten controleren aan een geautomatiseerde grenscontrolepost of e-gate. Er zijn 24 e-gates op Brussels Airport.

e-gates	2018	2019	2020
Controles	3 142 108	3 047 019	470 639*

* E-gates werden veel minder gebruikt omdat ze niet ingeschakeld kunnen worden op de controle van het Passenger Locator Form (PLF). Het PLF is een maatregel om het risico op de verspreiding van het coronavirus bij internationale verplaatsingen in te dijken.

Luchtvaartpolitie toont wendbaarheid voor bijkomende grenscontroletaken door coronamaatregelen

De coronapandemie heeft iedereen voor nieuwe uitdagingen geplaatst. De Luchtvaartpolitie (LPA) werd op de luchthavens geconfronteerd met een sterke terugval van het passagiersverkeer. Er waren dan wel minder passagiers maar de grenscontrole op zich kreeg andere aandachtspunten. Zo diende er bij de invoering van het Passenger Locator Form (PLF) bijkomend gecontroleerd te worden op het bezit van dit formulier bij binnenkomst op het grondgebied. Bij elke wijziging van de reisvoorwaarden tijdens de coronacrisis is de Luchtvaartpolitie er altijd in geslaagd om op zeer korte termijn deze voortdurend wijzigende voorwaarden op de luchthavens in de praktijk om te zetten. Zo controleert men bij extra-Schengen vluchten 100% van de passagiers op het bezit van een geldig PLF-formulier. Ook bij intra-Schengen vluchten, waar normaal gezien geen grenscontrole plaatsvindt, is men erin geslaagd om het streefdoel te bereiken om ongeveer de helft van de passagiers te controleren op het bezit van een PLF. Indien nodig werd proces-verbaal opgesteld.

Toezicht op internationale treinen (Parijs, Amsterdam ...) door de Spoorwegpolitie (SPC)

	2018	2019	2020
Gecontroleerde treinen	374	250	191
Processen-verbaal	143	89	23
Gerechtelijke aanhoudingen	79	30	6
(Gerechtelijke) terbeschikkingstellingen	4	2	1
Bestuurlijke aanhoudingen	63	58	11

Grenscontroles door de Scheepvaartpolitie (SPN) in de zeehavens

Grenscontroles	2018	2019	2020
Administratief gecontroleerde bemanningsleden	634 178	651 341	487 850
Fysiek gecontroleerde passagiers	457 111	522 617	86 263
Toegekende individuele visa	4 347	4 953	4 817
Aangetroffen verstekelingen	28	71	116

Internationale samenwerking, ook op de binnenwateren

Op 13 en 14 juni 2020 organiseerde de Scheepvaartpolitie (SPN) een grootscheepse controleactie op het verkeer op de waterwegen in Limburg, voornamelijk op de pleziervaart. Samen met collega’s van de Nederlandse politie patrouilleerde ze op de gemeenschappelijke Maas ter hoogte van Kinrooi en Maaseik en op de Maasplassen Heerenlaak en Spaanjerd, waar de grens in het midden van het water ligt. Er is een bijzonder verdrag voor deze gemeenschappelijke Maas, waardoor de regelgeving in de twee landen dezelfde is en SPN vaststellingsbevoegdheid heeft aan de Nederlandse kant van het water en Nederland aan de Belgische kant.

De Scheepvaartpolitie heeft samen met de Nederlandse collega’s 41 vaartuigen volledig gecontroleerd en 27 vaartuigen administratief gecontroleerd (screening). Ze stelden 7 processen-verbaal op, schreven 8 waarschuwingen uit en moesten één vaartuig in nood helpen.

Frontex

De Frontex-opdrachten betreffen controleopdrachten (op identiteit, documenten enz.) aan de buitengrenzen van de Europese Unie.

Onderstaande tabel geeft de bijdrage aan de Frontex-opdrachten weer (met name aan de internationale ‘joint operations’) in aantal gepresteerde uren.

Aantal gepresteerde uren	2018	2019	2020
Spoorwegpolitie	575	1 175	204
Scheepvaartpolitie	5 031	5 955	1 566
Luchtvaartpolitie	8 505	10 967	4 827
Wegpolitie	280	1 108	244
Directie van de operaties inzake bestuurlijke politie	2 027	1 886	349
Directie van de beveiliging *	/	/	202
Totaal	16 418	21 091 (+28%)	7 392 (-64,95%)
Gedeconcentreerde coördinatie- en steundirecties	/	/	556
Lokale Politie	/	/	423
Directie van de operaties inzake gerechtelijke politie	/	/	377
Federale Gerechtelijke Politie	/	/	866

* Telling vanaf 2020

Mensenhandel en mensensmokkel

In het kader van de bestrijding van mensensmokkel en mensenhandel hebben de speurders van de Federale Gerechtelijke Politie (FGP) 202 461, 46 uren gepresteerd, hetzij 7% van de federale onderzoekscapaciteit (totaal = 2 961 138,91 uren), wat overeenstemt met het jaar voordien.

Aantal onderzoeksdossiers opgestart door de Federale Gerechtelijke Politie	2019	2020
Mensensmokkel	212	350
Seksuele exploitatie	134	127
Economische exploitatie	48	60

Drugshandel

In de strijd tegen drugs hebben de onderzoekers van de Federale Gerechtelijke Politie het afgelopen jaar 521 722 uren gepresteerd, hetzij 17,6% van de onderzoekscapaciteit. In 2019 ging het om 428 756 uren, of 15,9 % van de federale onderzoekscapaciteit.

De focus lag op de aanpak van:

de professionele en commerciële productie van cannabis;
de productie van en handel in synthetische drugs, inclusief precursoren;
de lokale markt van verdovende middelen;
de in- en uitvoer van cocaïne.

De internationale politiesamenwerking is een belangrijke schakel in de doeltreffende aanpak van dit fenomeen. De Federale Politie is betrokken in verschillende internationale fora.

Verborgen ruimtes: gedeelde expertise in de strijd tegen drugshandel

Het delen van kennis is de hoeksteen van de ontwikkeling van gemeenschappelijke expertise. De gedecentraliseerde directies van de Federale Politie bouwen expertise op in bepaalde domeinen, aangezien sommige fenomenen meer voorkomen dan andere in hun arrondissement. In de strijd tegen de handel in verdovende middelen, een terugkerend fenomeen waarmee de CSD Antwerpen wordt geconfronteerd, werd een specifieke expertise ontwikkeld in het opsporen van verborgen compartimenten in voertuigen.

Dankzij deze methode werden een veertigtal geheime bergruimtes in voertuigen ontdekt. Eveneens met het oog op een wederzijdse uitwisseling van kennis werd onder leiding van de Federale Gerechtelijke Politie, met name de centrale directie van de bestrijding van de zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC), een expertengroep op het gebied van 'verborgen ruimtes' opgericht. De sectie Voertuigen van de Federale Gerechtelijke Politie Antwerpen deelde haar ervaringen met deze groep, wat onder andere leidde tot de ontwikkeling van een opleidingsmodule.

Verborgen ruimtes: gedeelde expertise in de strijd tegen drugshandel

‘Etoile’ versus drugstoerisme

De acties Etoile zijn een samenwerking tussen de Federale Politie, de Lokale Politie en de Algemene Administratie Douane en Accijnzen waarbij de focus ligt op drugstrafiek en in het bijzonder het drugstoerisme in de grensstreken.

In 2020 hebben politie en douane, gedurende drie actiedagen, 4347 personen en meer dan 3011 voertuigen gecontroleerd. 34 treinen en 18 lowcost bussen werden gecontroleerd. In totaal werden 52 personen aangehouden, en werden 30 wapens en een geldsom van 40 160 euro in beslag genomen.

Omwille van de coronapandemie, werden twee actiedagen helaas noodgedwongen geannuleerd in het voorjaar van 2020.

In beslag genomen drugs in het kader van de actie ‘Etoile’	2018	2019	2020
Marihuana	12,5 kg	39,5 kg	14 kg
Hasjiesj	8 kg	1 kg	1 kg
Heroïne	5 kg	0,2 kg	3 kg
Cocaïne	2,5 kg	4,8 kg	11,4 kg
Amfetamine	1,5 kg	0,4 kg	0,15 kg
XTC	2 019 pillen	1 168 pillen	2 571 pillen

Synthetische drugs

Productie van synthetische drugs

Inbeslagnames synthetische drugs 2020:

Amfetamines: 16 inbeslagnames voor een totaal van 164 kg (+984,5 liter amfetamine-olie om amfetamine te produceren)
XTC: 61 inbeslagnames met een totaal van 348 549 pillen
Ketamine: 31 inbeslagnames voor 110 kg
MDMA: 1 inbeslagname van 113 kg
Metamfetamines: 4 inbeslagnames voor een totaal van 4 kg

Hasjiesj-trafiek

13 inbeslagnames leverden in totaal 13 909 kilo hasjiesj op. Eén inbeslagname was goed voor 11,5 ton!

Cocaïnetrafiek

De zeehavens zijn schakels in de cocaïnetrafiek vanuit Zuid-Amerika naar West-Europa. De Federale Politie investeert meer en meer in de aanpak van de cocaïnetrafiek door samenwerking met de politiediensten van de bron- en transitlanden in Zuid-Amerika (Colombia, Brazilië…).

Maritieme inbeslagname cocaïne (kg)	2018	2019	2020
in Antwerpen	49 881	61 796	65 443
naar Antwerpen	53 082	76 986	67 780
in België, Antwerpen niet meegerekend	2 928	1 877	2 451
Totaal (kg)	105 892	140 660	135 675

Limburgs onderzoek leidt tot recordvangst cocaïne

De recordvangst dateert van 27 oktober: in de haven van Antwerpen trof de Federale Politie 11,5 ton cocaïne aan, verstopt in containers met schroot. De inbeslagname kadert in een onderzoek van de speurders van de Federale Gerechtelijke Politie van Limburg.

In dit onderzoek onder leiding van het federaal parket heeft de Federale Gerechtelijke Politie (FGP) van Limburg een grootschalige internationale cocaïnetrafiek via de haven van Antwerpen blootgelegd. De drugstrafikanten hadden zowel banden met de bovenwereld (o.a. expeditiekantoren, opslagruimtes, transportfirma’s enz.) als met diverse andere criminele organisaties die ieder een onderdeel van de activiteiten van deze criminele organisatie op zich namen. Er werden onder meer 22 personen aangehouden en nagenoeg 3 miljoen euro werd in beslag genomen.

Samengevat hebben politie en justitie dankzij dit onderzoek binnen het jaar 14 950 kilogram zuivere cocaïne kunnen onttrekken aan de criminele organisatie. De cijfers die hiermee gepaard gaan, zijn hallucinant. Als we uitgaan van een gemiddelde groothandelsprijs van 30 000 euro per kilogram, dan benadert de waarde van de inbeslagnames de 450 miljoen euro. De straatwaarde na versnijding kan snel het dubbele bedragen.

Strijd tegen milieucriminaliteit

In april van het afgelopen jaar werden de secties ‘Leefmilieu’ en ‘Hormonen’ samengesmolten tot één nieuwe dienst binnen de Directie voor de bestrijding van de zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC).

Het samenvoegen van de twee secties tot één centrale dienst ‘Volksgezondheid en Leefmilieu’ biedt een substantiële meerwaarde aan DJSOC om een reeks van specifieke criminaliteitsfenomenen te borgen. De toenemende ongerustheid bij de bevolking met betrekking tot ons leefmilieu en onze volksgezondheid in het algemeen, maar ook de bezorgdheid inzake onze voedselveiligheid noodzaakte een gepaste reactie om de politionele tussenkomst effectiever en efficiënter te maken.

De fusie van de twee ‘kleine’ secties tot één geheel lag voor de hand. Beide secties hadden immers dezelfde functionaliteiten: expertise, beeldvorming, gerichte informatiegaring en -beheer, coördinatie van onderzoeken, ondersteuning van de terreineenheden en internationale betrokkenheid. Dit alles gebeurde in een gestructureerde, multidisciplinaire samenwerking met de externe partners (de federale en regionale bevoegde administratieve controle- en toezichtdiensten).

Het creëren van één aanspreekpunt (zowel intern als extern de politie) bij de Federale Gerechtelijke Politie voor de criminaliteitsvormen binnen de bijzondere regelgeving is niet enkel een verzuchting van de diverse externe partners, verwoord in de Kadernota Integrale Veiligheid, maar zorgt ook voor meer duidelijkheid inzake de houding van de Federale Politie inzake deze, bij de bevolking, gevoelige materie (o.m. ernstige vormen van food crime zoals de Fipronil-zaak).

Bovendien levert het verzamelen van de specifieke expertise en kennis in één centrale dienst een meerwaarde naar de eenvormigheid van aanpak van de betreffende fenomenen en naar de efficiëntie van de inzetbare middelen.

Door de oprichting van deze nieuwe dienst geeft de Federale Politie niet alleen een duidelijk signaal naar de bevolking en naar de beleidsverantwoordelijken, maar ook naar de andere (lokale) politiediensten en naar externe partners. De Federale Politie neemt haar rol terdege op voor wat betreft de strafrechtelijke aanpak van zware criminaliteitsvormen inzake volksgezondheid en leefmilieu.

De nieuwe dienst is herkenbaar aan het embleem met de Engelstalige afkorting FUPHEC, wat staat voor Federal Unit Public Health and Environmental Crime.