Drugshandel

Inbeslagname cocaïne in stijgende lijn.
Installatie anonieme meldpunten.
Verhoging expertise in het ontmantelen van modus operandi.

Onderzoekscapaciteit in drugsdossiers

Federale onderzoekscapaciteit in de strijd tegen drugs	2019	2020	2021	2022
Aantal gepresteerde uren	428 756	521 722	641 162	722 952
Percentage ten aanzien van de totale federale onderzoekscapaciteit	15,9%	17,6%	22%	26%

De focus lag anno 2022 bovenal op de internationale politiesamenwerking als belangrijke schakel in de doeltreffende aanpak van dit fenomeen. De Federale Politie is betrokken bij verschillende internationale fora (EMPACT-programma’s van Europol, internationale drugsconferentie van Interpol, Groupe Pompidou van de Raad van Europa, bilaterale netwerken met Nederland, Benelux- en Hazeldonk-overleg enz.) om dit probleem zowel nationaal als internationaal aan te pakken.

De Federale Gerechtelijke Politie negeert geen enkel crimineel fenomeen.”

“De exploitatie van de gedecrypteerde berichten in Sky ECC wordt voortgezet en resulteert in succesvolle drugsbestrijdingsoperaties in het hele land. De Federale Gerechtelijke Politie negeert evenwel geen enkel crimineel fenomeen. Het dossier van de vermeende corruptie in het Europees Parlement is daar een goed voorbeeld van. Het recupereren van criminele vermogens was een van onze prioriteiten: de Federale Gerechtelijke Politie heeft in 2022 het equivalent van 400 933 969 euro in beslag genomen. Op dit vlak zullen de inspanningen moeten worden voortgezet, met name wat de virtuele munten betreft.”

Eerste hoofdcommissaris Eric Snoeck
Directeur-generaal van de Federale Gerechtelijke Politie

Ontmanteling Sky ECC: volharding in 2022

De Federale Gerechtelijke Politie heeft in 2022 intensief onderzoek gevoerd om de gebruikers van de versleutelde berichtenapp Sky ECC te identificeren en te vervolgen. Voor de exploitatie van de gegevens werden innovatieve middelen ontwikkeld ter ondersteuning van het werk van de onderzoekers. Hierdoor gaat het ontcijferwerk door en blijft het resultaten opleveren. In 2022 waren er 520 Salduz IV-verhoren (de categorie Salduz 4 is van toepassing op verdachten die van hun vrijheid beroofd zijn en verhoord worden voor misdrijven waarvoor vrijheidsbenemende straffen kunnen worden opgelegd) en werd 30 296 109 euro in beslag genomen. Door de analyse van de inhoud van de databank konden 110 nieuwe dossiers worden geopend en 13 andere worden aangevuld. Dit werk vereiste het equivalent van 362 voltijdse werknemers.

Parallel aan het onderzoek werden strategische en tactische analyses uitgevoerd om uit dit uitzonderlijke dossier lessen te trekken en over het criminele milieu meer kennis te vergaren.

Maritieme inbeslagnames: cocaïnehandel

Alleen al via maritieme weg werden 260 inbeslagnames van cocaïne geregistreerd.

Maritieme inbeslagnames van cocaïne	2019	2020	2021	2022
in Antwerpen	61 796	65 443	90 750	107 223
naar Antwerpen	76 986	67 780	102 193	93 210
in België, Antwerpen niet meegerekend	1 877	2 451	940	759
Totaal (kg)	140 660	135 675	193 883	201 192

Maritieme inbeslagnames: handel in hasj

In 2022 werd in de haven van Antwerpen bij twee inbeslagnames in totaal 2822 kg hasj in beslag genomen.

Maritieme inbeslagnames: heroïnehandel

In 2022 werd in de haven van Antwerpen bij vier inbeslagnames 1265 kg heroïne in beslag genomen.

Havenmeldpunten tegen criminaliteit

De Belgische havens zijn gekend als importpunt van drugs voor Europa, maar ook andere criminele fenomenen doen zich voor binnen de havenomgeving. De Federale Politie, in het bijzonder de Federale Gerechtelijke Politie (FGP) en de Scheepvaartpolitie (SPN), in samenwerking met haar partners, levert een belangrijke bijdrage in de aanpak van deze havengebonden criminaliteitsvormen.

Onze Haven Drugsvrij in Antwerpen

De haven van Antwerpen is de ingangspoort voor de in- en doorvoer van vele goederen naar Europa. Jammer genoeg maken ook criminele organisaties gebruik van onze logistieke ‘hub’, in het bijzonder om cocaïne te smokkelen. Dat heeft nefaste gevolgen, zowel voor de economie als voor de veiligheid in de grootstad en bij uitbreiding het arrondissement. Daarom maakt de Antwerpse havengemeenschap zich samen sterk tegen de drugscriminaliteit en daarbij worden ook de burgers betrokken. Hoe? Door verdachte situaties te melden via een anoniem meldpunt: www.onzehavendrugsvrij.be. Dit havenmeldpunt is, zoals in Zeebrugge, een initiatief van het Havenbedrijf met de Federale Politie als sleutelpartner.

Een bijzondere focus ligt op de vele medewerkers die in de haven actief zijn, want zij bepalen mee wat er in- en uit gaat. Via de website en telefonisch kunnen ze, anoniem, een verdachte situatie melden. Ook bedrijven kunnen (vermoedens van) misdrijven aanmelden. Op die manier kunnen de politiediensten krachtdadiger en gerichter handelen.

Enkele cijfers voor 2022: 128 meldingen via de website, 35 telefonische meldingen en 5 anonieme brieven waarin mogelijks strafbare feiten gemeld worden.

Digitaal meldpunt voor Zeebrugge

Op 31 maart 2022 werd het digitale meldpunt voor West-Vlaanderen (haven Zeebrugge) voorgesteld op een persconferentie op het hoofdkwartier van Maatschappij van de Brugse Zeehaven (Port of Antwerp-Bruges).

Het digitale meldpunt biedt de mogelijkheid om verdachte situaties rechtstreeks aan de politie te melden. Dat is een nieuwe bron van informatie, onder meer over georganiseerde criminaliteit. In de omgeving van de haven kunnen aanwijzingen met betrekking tot mensensmokkel en -handel, drugsinvoer of andere criminele fenomenen de aandacht van omwonenden, passanten, ondernemers of werknemers trekken. Op de site van het meldpunt wordt meegegeven welke info voor de speurders van belang is om een onderzoek op te starten of een bestaand dossier te verrijken. Melden kan ook anoniem.

De Federale Gerechtelijke Politie (FGP) staat in voor een eerste analyse van de meldingen. Relevante info wordt gevat in de databanken en is zo beschikbaar voor alle politiediensten. De Scheepvaartpolitie (SPN) en de zones van de Lokale Politie rond de haven zijn daarbij evidente partners. Dat de havenomgeving via dit meldpunt een extra paar oren en ogen kan bieden voor de politiediensten, is van onschatbare waarde.

HavIK in Gent

In North Sea Port Gent heeft een projectgroep, onder voorzitterschap van de gerechtelijk directeur Oost-Vlaanderen, een actieplan uitgewerkt om de haven veiliger te maken. Eén van deze maatregelen is, zoals in andere havens, het oprichten van een anoniem meldpunt. Dit meldpunt wordt opgevolgd door het Haven InformatieKruispunt (HavIK is een onderdeel van het Arrondissementeel informatiekruispunt (AIK) van de SICAD) en is een eerste stap om niet alleen de informatiepositie te versterken maar tevens om het vertrouwen tussen de verschillende partners in het algemeen en met de havenmedewerkers in het bijzonder te versterken. Wie in de haven werkt, ziet en hoort immers veel. Naast de bedrijven en hun medewerkers dient elkeen die zich in de haven begeeft doordrongen te zijn van een verantwoordelijkheidsgevoel om bij te dragen tot een veilige en weerbare haven.

Elke melding wordt steeds strikt vertrouwelijk behandeld en is, indien de melder dit wenst, volledig anoniem. Het meldpunt HavIK is geen alarmcentrale; bij elke noodsituatie dient nog steeds het noodnummer 112 gebeld te worden.

Het meldpunt is van start gegaan half november 2022 en de sensibilisering rond het bestaan en het gebruik van dit meldpunt is nog volop lopende.

Bestuurlijke aanpak van de drugsproblematiek

In de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit en veiligheidsfenomenen bestaat er, complementair aan de reactieve strafrechtelijke aanpak, een proactieve bestuurlijke aanpak. Drie arrondissementele informatie- en expertisecentra (ARIEC Antwerpen, ARIEC Limburg en ARIEC Namen) werken op basis van die aanpak.
In 2022 zette ARIEC Antwerpen extra in op de bestuurlijke strijd tegen drugs. Er werden diverse infosessies voor lokale besturen en politiezones georganiseerd, onder meer rond verslavingspreventie in samenwerking met het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg. Voorts werd het draaiboek ‘Lachgas’ herwerkt en een nieuw draaiboek rond ‘Drugslabo’s en dumpingen’ werd opgesteld en voorgesteld.
Het ARIEC Antwerpen heeft in samenwerking met andere entiteiten van de Federale Politie en het openbaar ministerie de brochure ‘Veilig Verhuur’ ontworpen. Deze werd begin juni 2022 verspreid via diverse verhuurdersplatformen om zo de verhuurders te informeren over hoe ze kunnen vermijden dat hun woning, handelspand of bedrijfspand misbruikt wordt voor illegale activiteiten (drugsgebruik, -verkoop en -productie). Enerzijds wordt er meegegeven welke risico’s en aansprakelijkheden zij zelf lopen wanneer er illegale activiteiten plaatsvinden in hun pand. Anderzijds worden tips meegegeven om de malafide huurders te weren. Ook worden er indicatoren meegegeven die kunnen wijzen op illegale activiteiten in hun pand, bijvoorbeeld het waarnemen van chemische geuren of drugslabo’s, overmatig energieverbruik enz.
De brochure is raadpleegbaar op www.drugsplantageontdekt.be

Netwerk en vorming rond aanpak verborgen ruimtes werpt vruchten af

Op 7 oktober 2022 vond in Brussel de derde editie van de CPL Awards plaats, uitgereikt door de Circle of Police Leadership (CPL). Die werden in het leven geroepen om opmerkelijke projecten binnen de Belgische politiewereld onder de aandacht te brengen. De Directie voor de bestrijding van zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC/Drugs) kaapte hierbij met het internationaal project rond verborgen ruimtes de award weg voor ‘Internationale politiesamenwerking’.

Door kennis en ervaring in binnen- en buitenland te bundelen en te delen, zijn verborgen ruimtes makkelijker op te sporen en te detecteren. Meer dan 2000 Belgische politiemensen en een honderdtal buitenlandse collega’s volgden de opleiding ‘Verborgen ruimtes’. Het nut van de opleiding en de bewustmaking werpt zijn vruchten af.

Netwerk en vorming rond aanpak verborgen ruimtes werpt vruchten af

In 2022 werden er in België 95 verborgen ruimtes in voertuigen ontdekt, goed voor een inbeslagname van:

1 713 710 euro
1 785 kg cocaïne
4 kg heroïne
8 kg marihuana
95 kg hasj
diverse wapens
gsm’s en luxehorloges.

In het buitenland werden er 43 voertuigen met een Belgische nummerplaat aangetroffen die een professioneel ingebouwde ruimte hadden. Hier werden 1 136 880 euro, 507 kg cocaïne, 36 kg heroïne, 298 kg hasj, 2 kg ketamine, 110 xtc-pillen en verschillende wapens in beslag genomen.

Verborgen ruimtes worden gebruikt om illegale goederen te verbergen en net daarom is er op initiatief van de Federale Politie (DJSOC) een wetsvoorstel ingediend dat het hebben of het bouwen van deze verborgen ruimtes in de toekomst verboden maakt.

Etoile-acties in het raam van de Hazeldonk-samenwerking

De Hazeldonk-samenwerking tussen België, Nederland, Frankrijk en Luxemburg dient om georganiseerde drugsdistributienetwerken op een grensoverschrijdende manier aan te pakken. Deze samenwerking bestaat al sinds 2006 en kreeg eind 2021 een nieuwe impuls in de vorm van een nieuw actieplan, opgebouwd rond drie pijlers: gezamenlijke controleacties, informatie- en expertise-uitwisseling en aanpak van drugsdistributie.
De meerdaagse Etoile-acties waarbij de Federale Politie samenwerkt met de Lokale Politie, de Algemene Administratie van de Douane en Accijnzen en politiediensten uit de Benelux-landen en Frankrijk, worden vijf keer per jaar georganiseerd. Ze leveren resultaat op: in totaal (Benelux en Frankrijk) werd er in 2022 meer dan 48 kg marihuana, 70 kg hasj, 73 kg cocaïne, 79 000 xtc-pillen en bijna 264 000 euro cash gevonden.
Bovenop de inbeslagnames zorgden deze acties ook voor een betere politionele beeldvorming van de drugsproblematiek en voor meer expertise-uitwisseling tussen de collega’s in de verschillende landen. Zo leidde een Etoile-controle in februari tot de ontdekking van een labo waar synthetische drugs werden aangemaakt en tot het oprollen van een criminele organisatie.
Naast de Etoile-acties zijn er ook de korte, maar krachtige doperunner-acties. Deze controles richten zich specifiek op drugskoeriers en distributienetwerken die gebruikmaken van de autosnelwegen. In 2022 leidde deze succesvolle aanpak tot een inbeslagname van meer dan 60 kg cocaïne, 35 kg marihuana, 20 kg speed, 360 000 xtc-pillen, 3 liter GHB en 700 000 euro. Ook voor deze actie is de informatiedeling en de samenwerking met andere landen een troef. Zo eindigde een achtervolging in Nederland, waarbij de bestuurder zich schuldig had gemaakt aan een poging tot doodslag, uiteindelijk in België, waar de bestuurder kon worden aangehouden met 40 kg xtc.
In de toekomst is het de bedoeling om Justitie nog meer en sneller bij de Hazeldonk-samenwerking te betrekken. Ook het nieuwe Benelux-verdrag zal, zodra de akte van goedkeuring wordt neergelegd door Nederland, bijkomende mogelijkheden bieden in de strijd tegen drugsdistributienetwerken.
In 2022 hebben de Belgische politie- en douanediensten gedurende vijf actieperiodes:

In beslag genomen drugs in het kader van de Etoile-acties

Hoeveelheid	2018	2019	2020	2021	2022
Marihuana	12,5 kg	39,5 kg	14 kg	39,5 kg	13,5 kg
Hasjiesj	8 kg	1 kg	1 kg	7 kg	56,1 kg
Heroïne	5 kg	0,2 kg	3 kg	8,8 kg	0,2 kg
Cocaïne	2,5 kg	4,8 kg	11,4 kg	9,5 kg	61,7 kg
Amfetamines	1,5 kg	0,4 kg	0,15 kg	6,3 kg	3,1 kg
XTC	2 019 pillen	1 168 pillen	2 571 pillen	1 275 pillen	78 749 pillen

Productie van synthetische drugs

In 2022 waren er in totaal 83 tussenkomsten door de Clan Lab Response Unit (CRU), een multidisciplinair team samengesteld uit leden van de Directie voor de bestrijding van zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC/Drugs), gespecialiseerde officieren van de brandweer en forensische onderzoekers van het Departement Drugs van het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC).

In 42 gevallen ging het om de ontmanteling van een ‘dumping’ (stort van chemisch drugsafval). Voorts kwam de CRU tussen bij de ontmanteling van 25 drugslabo's en 11 keer bij een transport of opslagplaats.

Vijf tussenkomsten bleken uiteindelijk niet gelinkt aan drugs. Opmerkelijke vaststelling: er werden minder productielocaties voor methamfetamines aangetroffen en meer voor MDMA en amfetamines.

Opleiding Synthetische drugs

De erkende opleiding (awareness) rond de productie van synthetische drugs werd in 2022, gespreid over 13 sessies, aan 223 personeelsleden van de Federale Politie en Lokale Politie verstrekt.

Voorts co-organiseerde de Federale Politie onder de koepel van de Europese Politieacademie (CEPOL België) de opleiding ‘Illicit Laboratory Dismantling’ om kandidaten te leren hoe ze drugslabo’s kunnen identificeren en ontmantelen. Er waren 21 deelnemers uit 17 Europese lidstaten en IJsland aanwezig.

Identificatie afvaldumping leidt tot aantreffen labo synthetische drugs

Sinds eind augustus 2022 werd er op verschillende plaatsen in West- en Oost-Vlaanderen afval gedumpt afkomstig van een labo waar synthetische drugs werden geproduceerd. In West-Vlaanderen werd er onder meer gedumpt in de IJzer te Diksmuide. Door camera- en ANPR-onderzoek van de Lokale Politie Polder kwam een voertuig naar voor dat aan de dumpingen gelinkt kon worden. De Clan Lab Response Unit (CRU) van de Federale Politie is op verschillende plaatsen afgestapt en slaagde erin de dumpingen aan elkaar te linken.
De Federale Gerechtelijke Politie (FGP) West-Vlaanderen startte een opsporingsdossier op. Observaties door de Speciale Eenheden leidden naar een verdachte van de dumpingen. Die konden gelinkt worden aan een boerderij in Kortemark waar vermoedelijk een synthetisch labo was geïnstalleerd. Op 28 oktober 2022 werd er tussengekomen. Tijdens de huiszoeking troffen de speurders een actief labo aan waar wekelijks tot 500 kg MDMA geproduceerd kon worden. Daarnaast werd ook afval aangetroffen dat, volgens berekeningen van het NICC, gelinkt kan worden aan de productie van minstens 3000 kg MDMA. In de woning van een verdachte werd nog eens 40 kilogram MDMA aangetroffen alsook cash geld, spullen aangekocht met crimineel vermogen van verdachten en vuurwapens. In totaal werden 4 personen gearresteerd en aangehouden. Na verder onderzoek werd nog een vijfde persoon gearresteerd.

Opleiding en uitwisseling van expertise

Opleiding Illegale cannabisteelt

Jaarlijks organiseert de Directie voor de bestrijding van zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC) in de politiescholen over het ganse land opleidingen rond illegale cannabisteelt. De deelnemers (o.a. rechercheurs, wijkinspecteurs, aspirant-hoofdinspecteurs, labomedewerkers) krijgen een inzicht in de trends, ontwikkelingen, risico’s en gevaren omtrent illegale cannabisteelt. In 2022 vonden er in totaal 20 sessies voor 407 deelnemers plaats.

Daarnaast was er ook een opleidingsinitiatief onder de CEPOL-koepel. In het najaar van 2022 namen 24 kandidaten uit 18 EU-landen deel aan de opleiding ‘Dismantling of Cannabis Production and Trafficking’ op Campus Vesta te Emblem. Ze deden kennis op over nieuwe vormen van criminele werkwijzen en over de werking van de toeleveringsketen van cannabis.

Opleiding Drugs trafficking by post and courier services

De week van 26 oktober 2022 organiseerde de Europese Politieacademie CEPOL (een agentschap van de Europese Unie dat als doel heeft de Europese en internationale samenwerking te bevorderen via opleidingen) in nauwe samenwerking met de Directie voor de bestrijding van zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC/Drugs) en de Duitse politie en douane, een internationale opleiding rond de trafiek van drugs via post- en koerierdiensten.
Het project ‘Postkoets’ (zie Success Story verderop) is illustratief voor de Belgische expertise ad hoc. Tal van internationale experten kwamen aan het woord tijdens deze opleiding, die in Leipzig plaatsvond. In totaal waren er 30 deelnemers (douane, Justitie en politie) uit 24 verschillende landen aanwezig.

Project Postkoets: drugstrafiek via post- en koerierdiensten

De douane neemt jaarlijks honderden kilo's drugs (waaronder honderdduizenden xtc-pillen) in beslag die via post- en koerierdiensten worden verzonden. Naar aanleiding van die inbeslagnames worden sommige van deze dossiers verder onderzocht in een samenwerkingsverband tussen tal van lokale en federale politiediensten.

In het kader van dit project, Postkoets, verwerkte en coördineerde de Directie voor de bestrijding van zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC/Drugs) in 2022 in totaal 208 meldingen, ontvangen via de douane, van internationale inbeslagnames van aanzienlijke hoeveelheden. Het gaat dan vooral om synthetische drugs zoals ketamine en MDMA.

Project Postkoets: drugstrafiek via post- en koerierdiensten

De 11 arrestaties door de Federale Gerechtelijke Politie (FGP) Oost-Vlaanderen kaderen in één dossier. Naar aanleiding van een aantal onderscheppingen dankzij het project Postkoets startte de FGP Oost-Vlaanderen een onderzoek op naar een bende die op grote schaal drugs importeerde vanuit Spanje naar België. Op 7 december 2022 werden er tien huiszoekingen uitgevoerd waarbij 11 kg marihuana, 20 kg hasj, 40 000 euro cash, dure luxegoederen en twee wagens in beslag werden genomen. In België werden 9 verdachten opgepakt en in Tsjechië 2 verdachten aangehouden. De bende wordt ervan verdacht meer dan 400 pakketten ingevoerd te hebben, voor in totaal meer dan 4 ton drugs.